Hella S. Haasse - De scharlaken stad (1952)

Wát een boek, sjonge! Haasse was een erudiete vrouw, dat blijkt. Ik dacht, muaaaahhhh de Renaissance die heb ik wel zo’n beetje in de pocket, met al in 1984 op ‘t Revius Lyceum een werkstuk over Lorenzo il Magnifico, en veel later met The Borgias (2011), de hele serie wel drie keer gezien vanwege o.a. Jeremy Irons; ik had Il Principe van Macchiavelli al een keer gelezen; ergens in de kantlijn van de Renaissance was daar ook nog The Tudors (2007), ook verschillende keren bekeken, en nog zo wat items. Niets bleek minder waar.

Wie waren toch die geschiedschrijver Guiccardini, de maffe literaire pornograficus Pietro Aretino, wie was de veelgeprezen Vittoria Colonna getrouwd met de markies van Pescara? Het hele boek, gekocht bij de Nieuwe De Segte aan de Vijzelstraat hier in Mokum, heb ik volgeplakt met briefjes en aantekeningen over de Slag bij Pavia (1525), de Plundering van Rome (1527) en de politieke bemoeienissen van adellijke draaikont Morone die eerst de Fransen naar de mond praatte maar uiteindelijk toch voor de Keizerlijke staten cq. Spanje koos. De roman voelt als een verslag opgetekend in die tijd zelf. Alsof je er zelf bij bent.

Giovanni Borgia, daar heb je die familie weer, is de hoofdpersoon. Alle dialogen en verhalen, veelal opgetekend in een soort Nederlands dat me aan het Duits of Latijn doet denken met prachtige, lange, bloemrijke zinnen, aangepast aan de persoon die de taal bezigt, dienen als ‘entourage’ voor de persoonlijke zoektocht naar zijn identiteit. Het boek begint en eindigt met twijfel over waar hij vandaan komt. Was het bloedschande, zoals fluisterend wordt beweerd, of zat het toch anders? Tussen de vraag en het nogal verrassende antwoord zitten 289 bladzijden zoektocht, gesprekken met Lucrezia Borgia, inkijkjes in adellijke hoven waar Giovanni terechtkomt, achterdochtige blikken op de woordenstroom van handige duivelskunstenaar Aretino, briefwisseling tussen Guiccardini en Macchiavelli, en jawel, ook nog gedachten van Michelagniolo Buonarotti. What? Ik dacht dat het Michelangelo was… Zal wel een bijnaam zijn? Zoals Ferrante de bijnaam was voor Francesco de Avalos?

Voor mij blijft de vraag echter wel in hoeverre ik het werk als historisch mag beschouwen. Spoiler allert: Vittoria Colonna staat elders te boek als een vrouw die ‘idealiserende verzen en rijmen over haar overleden echtgenoot’ schreef. Haasse zag het anders, en stelt dat La Colonna geen zier gaf om haar man. Ze had van helemaal niemand gehouden. Liefde voor haar was een poëtisch gegeven.

Ik heb ervan genoten. Leve de Renaissance! Viva l’Italia!